Công khai danh tính người nhiễm hoặc có nguy cơ nhiễm Covid-19 như thế nào mới đúng?

Ngày đăng: 16-03-2020 Lượt xem: 3107

Ngày 13/3, Sở Y tế TP.HCM vừa phát đi thông báo khẩn về việc rà soát, xác minh 76 hành khách trên chuyến bay QR 974 ngày 2/3 của Qatar Airway xuất phát từ Doha đến Tân Sơn Nhất (chuyến bay có hành khách  nhập cảnh xét nghiệm dương tính với Covid-19, người bệnh số 34).

Trong thông báo trên, Sở Y tế TP.HCM đề nghị các UBND quận, huyện phổ biến danh sách hành khách đi trên máy bay và người dân địa phương phối hợp tìm kiếm. Thông báo ấy cũng nhấn mạnh: “Tất cả bệnh viện, phòng khám đa khoa, phòng khám chuyên khoa, phổ biến danh sách hành khách trên chuyến bay QR 974 đến các nhân viên y tế của đơn vị để tăng cường cảnh giác, khi tiếp nhận người bệnh phải phải khai thác thông tin có đi trên chuyến bay hoặc có tiếp xúc với hành khách của chuyến bay QR 974 không. Khi phát hiện được các yếu tố nghi ngờ cần báo ngay về Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP hoặc trung tâm y tế quận huyện, bệnh viện quận, huyện trên địa bàn để tiếp cận thực hiện biện pháp theo dõi sức khỏe, cách ly phù hợp tránh lây lan dịch bệnh.”

Cân nhắc mức độ công khai

Như vậy, trong hoạt động điều hành phòng chống dịch Covid-19, cơ quan chức năng cũng phải dựa các tầng lớp nhân dân, cũng phải linh hoạt cho phép công khai danh tính những người nghi nhiễm bệnh trong những phạm vi nhất định. Điều này có vi phạm Khoản 3 Điều 33 Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm (thầy thuốc, nhân viên y tế giữ bí mật thông tin liên quan đến người bệnh để đảm bảo quyền riêng tư cá nhân) không?

Mới thoạt nhìn qua, việc công khai danh tính như thế là phạm luật. Song, phải xét rằng đây là TRƯỜNG HỢP ĐẶC BIỆT. Chúng ta đang trong thời điểm dịch bệnh diễn biến phức tạp, bệnh dễ lây lan cho nên việc công bố danh tính, lộ trình di chuyển của bệnh nhân Covid-19 hoặc những những người nghi nhiễm để quản lý, cách ly là CẦN THIẾT, đó cũng được xem là NGUYÊN TẮC PHÒNG DỊCH.

Tất nhiên, trong thông báo trên, việc công khai danh tính chỉ dừng lại ở phạm vi những địa phương, cơ quan, bệnh viện, phòng khám v.v… chứ chưa phải trên phương tiện thông tin đại chúng. Trong một số trường hợp, vì lý do phòng bệnh, việc công khai danh tính với chủ đích tích cực trên các phương tiện truyền thông đại chúng vẫn có thể chấp nhận được vì phòng dịch được đề cao hơn chống dịch.

Tất nhiên, việc công khai tên tuổi người nhiễm hay nghi nhiễm nCoV-2 cần hết sức cân nhắc nhất là về mức độ, hàm lượng, nội dung thông tin; kênh truyền bá thông tin để hạn chế tối đa những ảnh hưởng tiêu cực đến họ.

Nghiêm cấm thông tin tiêu cực

Chiều 12/3, báo chí công bố 5 ca nhiễm Covid-19 mới ở Bình Thuận liên quan đến bệnh nhân 34 trước đó. "Danh tính" các trường hợp mới cũng đánh số thứ tự như thường lệ. Trong khi đó, gần như đồng thời với báo chí, trên Facebook xuất hiện hình chụp công văn khẩn của Viện Pasteur Nha Trang gửi Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Bình Thuận về danh sách 5 ca dương tính có đầy đủ tên và tuổi. Nhưng đây không phải là chuyện cá biệt. Những ngày qua, danh tính của một số bệnh nhân nhiễm Covid-19 và những người liên quan (nhóm nhiễm F1, F2, F3…) từ các đơn vị, cơ quan, địa phương bị rò rỉ và được đăng tải công khai trên mạng xã hội.

Chú thích: Những văn bản này vô tình bị rò rỉ trên mạng xã hội

Từ những danh sách công khai ấy, nhiều người đã có hành vi công kích, lăng mạ, chửi bới người nhiễm bệnh.

Ở góc độ xã hội, hành vi lợi dụng truyền thông để đưa “thông tin tiêu cực” (chữ dùng trong khoản 5, Điều 8 của Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm) - thông tin xâm hại danh dự, nhân phẩm của người khác – là hành vi gây KỲ THỊ, gieo rắc tâm lý sợ hãi nếu bị phát hiện cho nhiều người. Hành vi này – vô tình hay cố ý – làm cho công tác phòng chống dịch trở nên khó khăn hơn. Thông tin tiêu cực trên mạng xã hội có thể khiến cho một số người chưa đủ bản lĩnh, khi có triệu chứng hay dấu hiệu nghi ngờ nhiễm bệnh,  trở nên hoang mang, sợ bị kỳ thị có thể trốn tránh đi khám, làm xét nghiệm, đi cách ly, gây nguy hiểm cho cộng đồng.

Cho nên, những ai cố tình lợi dụng chuyện công khai danh tính người bị nhiễm hoặc nghi nhiễm Covid-19 để xúc phạm danh dự, uy tín, nhân phẩm sẽ bị xử lý vi phạm hành chính hoặc tùy mức độ, có thể xử lý vi phạm hình sự.

Báo chí truyền thông: sự lựa chọn nghiệt ngã

Hoạt động báo chí không chỉ phải tuân thủ pháp luật mà còn dựa trên các nguyên tắc đạo đức. Bất cứ hoạt động xã hội nào cũng đều có tính nguyên tắc. Hoạt động càng tinh vi, phức tạp thì càng cần có nguyên tắc để định hướng cho thực tiễn. Nhưng thực tiễn thì quá phong phú và nguyên tắc sinh ra để phục vụ con người cho nên nó cũng dựa trên những... nguyên tắc cao hơn để vận dụng! Cho nên, nguyên tắc không công khai danh tính người bệnh hay người nhiễm vi-rút trong một số trường hợp cũng cần được thay đổi xuất phát từ nguyên tắc lớn hơn: lợi ích quốc gia, dân tộc, cộng đồng!

Ngay cả khi viết tắt tên, làm mờ hình ảnh khi đăng tải, chuyện vận dụng nguyên tắc vì lợi ích cộng đồng này cũng hết sức cân nhắc. Được cái này, hy sinh cái kia. Công bố thông tin những người đã nhiễm hoặc có nguy cơ nhiễm cao là quyền lợi của người sống trong vùng dịch cần được biết nhưng cũng là nỗi khổ của người bị công khai.

Điều đáng mừng, nhìn chung, cho đến nay, thông tin minh bạch cho cộng đồng tự bảo vệ trong khi xảy ra sự cố liên quan đến các "F" đã và đang được làm tốt (qua nhiều kênh hợp lý (như nội bộ địa phương, cơ quan, doanh nghiệp) nhưng chưa phải đầy đủ.

Tình huống liên quan đến phòng chống Covid-19 ở một số địa phương hiện nay chưa có tiền lệ. "Chống dịch như chống giặc" với tư tưởng đánh giặc ở Việt Nam thì cần sự tham gia của toàn dân, kể cả tham gia thông tin, hiến kế (trên cơ sở pháp luật). Tuy nhiên, hiện nay, còn có hiện tượng trái chiều nhau: Nỗ lực phòng chống tin giả trong mùa dịch đôi lúc đôi chỗ bị nhân viên công quyền khai thác cực đoan cũng hạn chế phần nào tai mắt người dân, làm người dân e ngại. Và, một số kẻ xấu lợi dụng các diễn đàn mạng xã hội và lợi dụng cả việc phòng chống dịch để tung thông tin tiêu cực liên quan đến các cá nhân, nhóm xã hội khác.

Chú thích: Điều 8 và Điều 33 của Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm quy định rất rõ về việc giữ bí mật thông tin liên quan đến người bệnh.

Rõ ràng, chuyện công khai danh tính người đã nhiễm hoặc có nguy cơ nhiễm Covid-19 cũng không hoàn toàn dễ dàng mà cần vận dụng linh hoạt, cẩn trọng. Đây là yêu cầu không khó đối với các cơ quan chức năng, nhất là cơ quan báo chí, nhưng không dễ đối với những thành viên sử dụng mạng xã hội như một kênh cá nhân hiện nay. Rất mong các thành viên mạng xã hội thật sự cân nhắc và có trách nhiệm với cộng đồng, với xã hội.

PHÚ TRANG